ШИНЭ ХӨХ ХОРУМ ХОТ - 2020
Бүтээн байгуулалт эхлүүлэх он: 2020
Алтан орд улстай холбогдох нь: Алтан Орд улсын бүрэлдхүүн Хөх Орд
Дэлхийн нийслэл болох нь: Дөрөвдөгчийн дахин сэргэн мандалтын дорнын шинэ Нийслэл.
Хотын стратегийн үүрэг, зориулалт: Номхон далайн ай савд Алтан Орд улсын шинэ Хөх Хорум хотын суурин Соёл иргэншил эхлүүлнэ.
Гео-экологийн ач холбогдол: Номхон далайн ай сай савд, хамгийн эртний Дөрөвдөгчийн эринг Бар хаан ууланд эхэлсэнг таниулна.
Соёл, нийгмийн ач холбогдол: шинэ Хөх Хорум хотын бүтээн байгуулалтыг Бат хаан ууланд эхлүүлэх нь Номхон далайн ай савд алтан Бумбын эринг тогтвортой эхлүүлэх баталгаа болно.
Байршил: Номхон далайн ай савд Дөрөвдөгчийн эринд хамаарах анхны нутаг,
Хотын бүтэц, архитектур: эртний Грек-Ромын архитектур төлөвлөлтэй баганат Архадын Өв Соёлт хот Бат хаан ууланд байршина, хаалттай хот байх болно.
Талбайн хэмжээ: 5 км х 5 км, 25 км кв
Ирээдүйн хөгжил, төлөвлөлт: Суурин Соёл иргэншлийн хот тусдаа өөр координатад байршин бүтээн байгуулна, түүнээс гадна ирээдүйн суурин Соёл иргэншлийн дагуул хоёр дэд хот тус бүр25 км х 25 км, 625 км кв талбайн бүтээн байгуулалт дагалдана.
Мессеж үг: Бат хааны Алтан орд улсын бүрэлдхүүн Цагаан Орд ба Хөх Орд Улусын нутагт эртний төв Азийн Архадын Соёлоор Хүн төрлөхтний шинэ сэргэн мандалтыг анхны Их тэсрэлтийн дараах тав дахь үеийг Номхон далайн ай савд эхлүүлнэ. Шинэ Хөх Хорум хотын дагуул дээд хот болох Баруун Шанх хотод Өндөр гэгээнд зориулсан дурсгалын хотын бүтээн байгуулалтыг эхлүүлнэ. Номхон далайн ай савд бүх богдын хамгийн өндөрт оршихуй өндөр гэгээн Богд хааны Засаглалыг 17-р зуунд Ойрд эхтэй Өндөр гэгээн Занабазар гүйцэтгэжээ. Шинэ Хөх Хорум хотын хоёр дахь дэд хот Ширээт хотын бүтээн байгуулалтыг эхлүүлнэ. Ойрд эхтэй хөвүүн Занабазарын Дэлхий дахинд бүх ширээт ламын тэргүүн дээд ширээт ламын үүргийг Ойрд эхтэй Өндөр гэгээн Занабазар гүйцэтгэсэн болохыг анх удаа Дэлхий дахинд танилцуулна.
Нүүлгэх шалтгаан: Дэлхий дахинд алтан Бумбын эринг эхлүүлж, төв Азийн Ширэн арал Газарзүйн байрлалаас Бат хаан ууланд шинэ Хөх Хорум хотын бүтээн байгуулалтыг эхлүүлэх.
Нүүлгэлтийн маршрут: төв Азийн Шүрэн арлаас Бат хаан ууланд.
Нүүлгэлтийн огноо: 2020 онд 6-р сарын 22-аас 2020 оны 8-р сарын 16
ХУУЧИН ХӨХ ОРД УЛС, XIII зуунд
Нүүлгэн шилжүүлсэн он: 1216-1217
Алтан орд улстай холбогдох нь: Дува өвгийн эсгий Өргөө.
Засаглал: Гурван үеийн ариун Гал голомтын Засаглал.
Гео-Экологийн ач холбогдол: төв Азийн Шүрэн арал орчимд анхны нэг эст амьд биет билүүн гүехэн тэнгист үүсчээ.
Соёл, нийгмийн ач холбогдол: анхны эсгий Өргөөт Хөх Орд улсын түүх үүсчээ.
Байршлын онцлог: анхны Шүрэн арал.
Нүүлгэх шалтгаан: баруун зүгт Зүүнгарын үүдээр Тэмүүчин Чингис хаан нүүдлэн одож баруун зүгт ахмад ач хөвүүн Бат хааны алтан төрийн Алтан аргамжааг хамгаалах зорилгоор нүүдлэн оджээ.
Нүүлгэлтийн маршрут: төв Азийн Шүрэн арлаас Их Богд уулан ууланд.
ХУУЧИН ХӨХ ОРД УЛС, XVII зуунд
Баригдсан он: эсгий Өргөөт Хөх Орд улс 1635 -1723 он
Засаглал: Зүчи хааны охины удмаас Ойрдын Ханджамц эсгий Өргөөтэй заларч, Өгөдэй хааны түмэн амгалант Хар Хорум хотын Гурван үеийн ариун Гал голомтын Засаглалыг өөрийн эсгий Өргөөнд сэргээжээ.
Гео-Экологийн ач холбогдол: Их Богдо уул бол Европ дахь триассын хурдас газрын гадарга дээр гарч ирдэг цорын ганц газар юм. Дэлхийн цацдасын хөгжлийн триасын үеийн Их Богд уул нь Ойрдын Ханджамцын Өвгөдийн нутаг. Зүчи хааны Алтан Ордын улсын нутагт оршин байдаг. Ойрдын Ханджамцын төрсөн нутаг.
Соёл, нийгмийн ач холбогдол: таван өнгөт цэцэгтийн нутгаас 9 зүйлийн цэцэгтийн нутагт Ойрдын Ханджамцын Өвгөдийн эсгий Өргөө шилжин байршиж, дунд хөвүүн Өндөр гэгээн Занабазарыг тээж төрүүлжээ.
Байршлын онцлог: Триасын үеийн “цагаан эвэрт” Газарзүйн байрлалд Актуба голын ай савд байсанг Бат хаан ууланд шилжүүлэн байршуулжээ.
Нүүлгэх шалтгаан: 17-р зуун нь Хүннүгийн Наран Саран Он тоололоор бол завсарын дөрвөн зүгт цэнгэг усны тэлэлт эхэлсэн үед Бат хааны Алтан Орд улсын тэтэлтийг Бат хаан уул хүртэл тэлэх үе тохиосон. Ийнхүү Бат хаан ууланд 9 зүйлийн цэцэг ургуулан, дорнын 9 Эрдэнэнийн оронд алтан Бумбын эринг эхлүүлэхээр зорилгоор.
Нүүдлийн маршрут: Их Богд уулнаас Бат хаан ууланд эсгий Хөх Орд нүүдлэн ирсэн.
Мессаже үг: Өндөр гэгээнийг төрүүлэгч Ойрдын Ханджамц эх 17 –р зуунд дорно зүгт “гэтэлгэгч эх” байсан түүний Байгалийн мөн чанарыг таниулна. Мөн “гэтэлгэгч эхийн хөвүүн” Өндөр гэгээний Байгалийн мөн чанарыг таниулна. Үүгээр цэнгэг уст Бумбын эринг гэтэлгэгч эх хүү хоёр Номхон далайн ай савд эхлүүлжээ. Ойрдын Ханджамц дунд хөвүүн Өндөр гэгээн Занабазарын хамт Бат хааны уулын ай савд 9 зүйлийн цэцэгт ариун газар тэлж өргөтгөжээ. Үүгээр, зүүн Азид хамгийн өндөрт гэгээрсэн газар бол Бат хаан уул-Есөн зүйл – баруун Шанх байлаа.
ХУУЧИН ХӨХ ОРД УЛС, XVIII зуунд
Баригдсан он: 1635 он
Алтан орд улстай холбогдох нь: Орйдын Ханджамцын эсгий Хөх Орд Өргөө.
Засаглал: Гурван үеийн ариун Гал голомтын Засаглал.
Гео-Экологийн ач холбогдол: Номхон далайн ай савд Дөрөвдөгчийн Гео-Экологийн түүх дууссан.
Соёл, нийгмийн ач холбогдол: Номхон далайн ай савд алтан Бумбын эрин дуусч, манж гүнжийн хөвүүний түүх эхлэх болсон, цаашид түвд эхийн хөвүүн хутагтын 6 дүрийн хутагтын түүх эхлүүлжээ.
Нүүлгэх шалтгаан: баруун Шанхад 1654 онд Ханджамц эхийн эсгий Хөх Орд Өргөөг үлдээжээ. Халхын Өндөр гэгээн нас барсаны дараа 1723 онд Номхон далайн ай савд алтан Бумбын эрин дуусч, түүний эхийн эсгий Өргөөг Эхийнх нь өвгөдийн нутагт буцаан татсан.
Нүүлгэлтийн маршрут: Бат хаан уул, Есөн зүйл, баруун Шанхаас төв Азийн Шүрэн аралд.
ХУУЧИН ХӨХ ОРД, XXI зуунд
Баригдсан он: 13-р зуунаас 21-р зуунд
Алтан орд улстай холбогдох нь: Бат хааны эсгий Хөх Орд Өргөө.
Засаглал: Гурван үеийн ариун Гал голомтын Засаглал.
Гео-Экологийн ач холбогдол: Их Богдод Загасны эрин дуусч, цэнгэг усны ундаргууд хаагдсан.
Соёл, нийгмийн ач холбогдол: Дэлхий дахинд алтан Бумбын эринд эртний Шүрэн арлаас эхлүүлнэ, яг тэнд Дэлхий дахины цэнгэг усны нэгдсэн ундарга бий
Нүүлгэх шалтгаан: Их Богд ууланд цэнгэг усны хаагдаж, хуучин Хөх Орд улсын оршихуй дууссан.
Нүүлгэлиийн маршрут: Их Богд уулнаас төв Азийн Шүрэн аралд.
